Türkçe
Call Center
YATIRIM PİYASALARINA GİRİŞ
YATIRIM PİYASALARI NEDİR?
Yatırım piyasaları, internet üzerinden hızlı bir şekilde yatırım yapılmasını sağlayan ve bünyesinde çok fazla yatırım ürünü seçeneği bulunduran bir piyasadır.
Yatırım piyasasında, başlıca yatırım yapılabilecek ürünler; pariteler, emtialar ve hisseler ve endekslerdir.
PARİTE NE DEMEKTİR?
Döviz kurları Yatırım piyasasında, döviz çiftleri olarak bulunur ve bu döviz çiftleri parite olarak adlandırılır.
Parite, bir ülkenin para biriminin başka bir ülkenin para birimine karşı değeridir. Örneğin; Döviz bürosunda TL verip karşılığında Dolar almamız ile Yatırım piyasasında, USDTRY paritesinde long pozisyon açmamız aynı anlama gelmektedir.
Yatırım piyasasında, tüm döviz kurlarını çift halinde görür ve alım yapacağımız döviz kuru için ilgili paritede long veya short pozisyon açarak işlem yapabiliriz. Bu şekilde döviz bürosuna gitmeden, daha hızlı ve makas farkından etkilenmeden daha fazla ürün seçeneği ile yatırım yapmış oluruz. Yatırım piyasasında pariteler, majör ve egzotik olarak ikiye ayrılır.
Örneğin;
USD/TRY paritesi ve EURTRY minör paritelerdir ve genellikle Türk yatırımcılar tarafından tercih edilir. İşlem hacimleri majör paritelere göre daha düşüktür ve dolayısıyla Yatırım piyasasında uygulanan spread oranları egzotik paritelerde daha yüksek olur.
Paritelerle, Yatırım piyasası üzerinden işlem yapmak, fiziki alım satım işlemlerine göre hem daha hızlı hem de daha az maliyetlidir. Bu anlamda, pariteler tüm dünyada, Yatırım yatırımcısının çok sık kullandığı bir yatırım ürünü niteliğindedir.
EMTİA NE DEMEKTİR?
Emtia ekonomide mal varlıklarının tümüne verilen isimdir. Emtia ürünleri genellikle fiziksel olarak alınıp satılabilen standartlaştırılmış ve piyasada talep gören ürünlerdir. Örneğin altın, gümüş, petrol, doğalgaz buğday, pamuk, kahve gibi ürünler emtia olarak kabul edilir.
Emtia ürünleri genellikle dört ana gruba ayrılır: enerji, metal, tarım ve hayvansal ürünler.
Emtia fiyatları temel olarak arz ve talep dengesine göre belirlenir. Arz ve talep ise ekonomik büyüme, enflasyon, arz-talep dengesi, jeopolitik riskler gibi pek çok faktörden etkilenebilir. Emtia fiyatlarını takip etmek, hem emtia yatırımcıları hem de diğer piyasalarda işlem yapanlar için önemlidir.
HİSSE YATIRIMI NEDİR?
Borsa dendiği zaman genelde ilk akla gelen, finansal piyasalarda da en fazla işlem gören araçlar olarak bilinen hisse senetleri (pay senedi olarak da bilinir); şirketler için kaynak, yatırımcılar için de kâr elde etme aracı olarak önemi büyük olan değerli kağıtlardır.
Yerel borsalarda işlem yapan birçok yatırımcı, daha dengeli bir kazanç sağlamak ve çeşitlendirme yapabilmek adına yurt dışı borsalara açılabiliyor. Yurt dışı borsalar söz konusu olduğunda, öne çıkan yatırım merkezlerinden biri Amerika’dır.
Amerika’da bugün iki büyük borsa bulunmaktadır: NYSE ve NASDAQ. Teknoloji, sanayi, perakendecilik gibi farklı sektörlerde faaliyet gösteren birçok şirketin hisseleri bu borsalarda işlem görmektedir. Bu şirketlerin çoğu küresel olarak faaliyet göstermektedir. İşlem gören hisse senetlerinde kayıplar yaşandığı kadar kazançların da büyük olması birçok yatırımcıyı Amerikan borsasına çekmektedir.
Eğer Amerika borsasından hisse almak istiyorsanız bir aracı kurumla çalışmanız gerekmektedir. Bu şekilde güvenli bir şekilde hisse senedi alım ve satım işlemlerinizi gerçekleştirebilirsiniz.
ENDEKS YATIRIMI NEDİR?
Borsa endeksi, içerisinde belirli hisse senetlerini bulunduran, bu hisse senetlerinin farklı ağırlıklarla hesaplanması sonucu bulunan bir değerdir. Her hissenin endeks değeri içerisindeki ağırlıkları farklılık göstermektedir.
Dünya’da işlem hacmi bakımından en aktif borsa endeksleri Dow Jones, Nasdaq, S&P500, Ftse ve Dax30’dur.
Borsa endeksleri, içerisinde bulunan hisselerin ağırlıklarına göre hesaplanmaktadır. Örneğin; Dow Jones 30 endeksi içerisinde, en aktif 30 adet hisse senedi bulunmaktadır. Bu hisselerden bazıları; Goldman Sachs, Microsoft, Pfizer, vd’dir. Endeks içerisindeki hisseler belirli periyodlarla revize edilmekte, endeksten çıkarma veya endekse ekleme işlemleri gerçekleştirilmektedir.
LOT NEDİR?
Lot, sözlük anlamı olarak, “bölüştürmek, pay etmek, kura ile paylaştırmak” anlamlarına gelmektedir.
Yatırım piyasasında ise 1 lot, 100.000 birimin bir araya gelmesiyle oluşan büyüklüktür. Yatırım piyasasında yatırım yapmak için belirleyeceğiniz işlem büyüklüğü lot ile ifade edilir ve işleminiz sisteme lot olarak girilir. Kısacası, bir parite için 1 lot, döviz kurunun sol tarafındaki birimden 100.000 adetlik bir büyüklüğü temsil eder.
ÖRNEK
Eurusd paritesinin ortalama spot fiyatının 1.0790 olduğunu varsayarsak; Eurusd paritesinde fiyatların artış göstereceğini düşünen bir yatırımcı, 1 lot alım işlemi yapmak istediğinde, aslında 1.0790*100.000= 107.900 Dolar satarak 100.000 EURO işlem büyüklüğü almış oluyor. Burada, satın alınan döviz kuru euro, 100.000 birimden yani 1 lottan oluşuyor.
Dikkat edilmesi gereken nokta ise; 100.000 euroluk büyüklük, elde edilen gerçek bir miktar değil, belli bir miktar teminat ve tercih edilen kaldıraç etkisiyle kar veya zararına ortak olunan işlem büyüklüğüdür.
LOT ÇEŞİTLERİ
Yatırım piyasasında yatırımcılar 1 lotluk işlem hacmi yerine daha küçük işlem hacimleri ile yatırım tercih edebilirler. Yatırımcıların en sık kullandığı lot çeşitleri mini lot ve mikro lottur.
Mini Lot
Mini Lot, 0,1 lot yani 10.000 birime eşittir. Örneğin; EURUSD paritesinin fiyatının tekrar 1.0790 olduğunu varsayarsak 0,1 lotluk alım işlem hacmi 10.000*1.0790= 10.790 dolar büyüklüğüne eşit olur.
Mikro Lot
Mikro lot, 0,01 lot yani 1000 birime eşittir. Örneğin; EURUSD paritesinin fiyatının 1.0790 olduğunu varsayarsak 0,01 lotluk alım işlem hacmi 1000*1.0790= 1079 dolar büyüklüğüne eşit olur.
YATIRIM İŞLEMLERİNDE TEMİNAT HESAPLAMA
Yatırım piyasasında işlem yapabilmeniz için hesabınızda minimum bir bakiyenin, yani yeterli teminat miktarının bulunması gerekmektedir. Hesabınızda bulunması gereken teminat miktarını, seçtiğiniz kaldıraç oranı, seçtiğiniz işlem hacmi (lot) ve işlem yapacağınız ürünün o anki piyasa fiyatı bire bir etkilemektedir.
KALDIRAÇ ORANININ TEMİNAT MİKTARINA ETKİSİ
Yatırım piyasasında işlem yapmanın en büyük avantajlarından biri de şüphesiz kaldıraç sistemidir. Yatırımlarınızda tercih ettiğiniz kaldıraç oranı, hesabınızda bulunması gereken teminat miktarını doğrudan etkilemektedir. Seçtiğiniz lot miktarı ve paritenin fiyatı sabitken, kaldıraç oranınızı arttırmanız daha az bir teminat ile aynı işlem hacmine yatırım yapabilme imkanı sunar.
Örneğin;
Eurusd paritesinde 1 lot alım işlemi yapmak istediğinizi ve kaldıraç oranınızı da 1:100 olarak seçtiğinizi varsayalım;
Yatırmanız gereken teminat miktarı şu şekilde hesaplanır;
Teminat= (Paritenin Piyasa Fiyatı*İşlem Hacmi* Lot) / Kaldıraç Oranı
Teminat= (1.0790*100.000*1) / 100 = 1.079 Dolar
Fakat kaldıraç oranınızı 1:100 değil de 1:10 olarak seçmiş olsaydınız, yatırmanız gereken teminat miktarı şu şekilde olacaktı;
Teminat = (1.0790*100.000*1) / 10 = 10.790 Dolar
Kaldıraç oranı arttıkça; yatırımlarınızın risk düzeyi artar, lot miktarınız aynı kaldıkça yatırmanız gereken minimum teminat miktarı ise azalır.
LOT BÜYÜKLÜĞÜNÜN TEMİNAT MİKTARINA ETKİSİ
Kaldıraç oranı ve yatırım yapılacak dövizin fiyatı sabitken, lot miktarınızı arttırmanız daha fazla teminat yatırmanızı gerektirir. Lot miktarınızı düşürmeniz ise daha az miktar teminatla işleme başlamanız için yeterlidir.
Örneğin;
Kaldıraç oranı 1:100 ve fiyat 1.0790 seviyesindeyken 1 lot Eurusd alım işlemi için yatırmanız gereken teminat miktarı;
Teminat =( 1.0790*100.000*1) / 100 = 1.079 Dolar iken, lot miktarınızı azaltarak 0,1 olarak tercih ettiğinizde yatırmanız gereken teminat miktarı;
Teminat = ( 1.0790*100.000*0,1) / 100 = 107,9 Dolar olmaktadır.
SPREAD NEDİR?
Spread; Bir döviz kurunun alış fiyatı ile satış fiyatı arasındaki farkı ifade eder. Yatırım piyasasında yatırım yapan yatırımcı, işlem yaptığı döviz kurunu tek bir fiyattan alıp satmaz. İlgili döviz kuru için piyasada bir alış fiyatı, bir de satış fiyatı vardır. Yatırım işlemlerinde komisyon yoktur. Sadece spread denilen işlem maliyeti ödenir. Yatırımcının işlem yaparken ödediği alış-satış fiyatı arasındaki fark olan işlem maliyetine spread denir.
Spread oranı, ilgili ürünün likidite durumuna ve Yatırım piyasasının hareketliliğine göre değişebilir. Likidite azlığı durumunda alış satış arası fark artabilir ve spread oranı yükselebilir. Önemli veri öncesi veri anı ve sonrasında ayrıca ilgili ürünün piyasa açılış saatlerinde spread oranları yüksek değişkenlik gösterebilir.
Yatırım piyasasında, standart olarak ”Dinamik Spread” uygulaması vardır. Bankalar arası piyasadaki spread oranları dinamik olarak piyasadaki işlem hacmine göre değişir. Fakat bazı aracı kurumlar sabit spread uygulaması ile belirtilen ürünlerde sabit spread uygulayabilirler.
Genellikle “kur makası” olarak da ifade edilen spread “pip” cinsinden hesaplanır.
SWAP NEDİR?
Swap, kelime anlamı olarak “değiş, tokuş, takas” anlamına gelir. Finans piyasalarında ise; iki tarafın belirli bir zaman dilimi içinde bir varlık ya da yükümlülüğe bağlı olarak farklı faiz ödemelerini veya döviz cinsini karşılıklı olarak değiştirdikleri bir takas sözleşmesidir.
Yatırım işlemlerinde, alınan para borç verilir, satılan para ise borçlanılır. Swap bedelleri, işlem yapılan döviz kurunda pozisyon durumuna bağlı olarak, düşük faiz ve yüksek faiz ilişkisine göre hesaplanır.
Yatırım piyasasında swap kavramı “gecelik faiz maliyeti” veya “taşıma maliyeti” olarak tanımlanabilir.
PIP & POINT NEDİR?
Bilindiği üzere Yatırım piyasası, bir çok finansal piyasaya göre oldukça düşük maliyetli bir yatırım aracıdır. Hesap yönetim ücreti, aracılık ücreti, işlem komisyonu vb maliyetlere katlanmadan, Yatırım piyasasında yatırım hem çok kolay hem de çok hızlıdır.
Yatırım piyasasında yatırım yaparken maliyet açısından tek dikkate alınması gereken ve işlem maliyetini oluşturan kavram “spread oranı”dır. Spread oranı, yatırım yaparken ticareti yapılacak olan döviz kuru, emtia yada endeksin alış ve satış fiyatı arasındaki farkı belirtir. Spread oranı aynı zamanda “Pip” adı verilen birim ile ölçülür. Kısaca; döviz kurlarındaki anlık değişimleri gösteren büyüklüğün dördüncü ondalık basamak cinsinden değeri “Pip”, beşinci ondalık basamaktaki değeri ise daha küçük bir miktarı belirten “Point” olarak adlandırılır.
“Price Interest Point” kelimelerinin baş harflerinden oluşan pip kavramı, genellikle döviz fiyatlarındaki en küçük değişim olarak tanımlanır ve Yatırım piyasasında işlem maliyeti olan spread oranları da pip şeklinde ifade edilir. Bir pip’lik değişim dövizin, virgülden sonraki dördüncü basamağındaki değişimi ifade etmektedir.
ÖRNEK
EURUSD paritesinin, 1.0790’dan 1.0793’e yükselişi 3 pip’lik bir artışı ifade eder.
1.0790 – 1.0793 = 0.0003 Görüldüğü gibi döviz fiyatındaki artış yada azalışın dördüncü ondalık basamağı pip değerini ifade etmektedir. İşleme girdiğimiz lot miktarı ve kullandığımız kaldıraç oranına göre bu değer parasal olarak farklılık gösterebilir.
3 pip değerinin para birimi olarak değerini hesaplamak istersek;
EURUSD paritesinin 1.0790 fiyatında olduğunu ve 1:100 kaldıraç kullanarak, 1 lot işlem yaptığımızı varsayalım.
100.000*0,0003= 30$ EURUSD paritesinin, aşağı yada yukarı yönde bir pip değişiminde gerçekleşen parasal karşılığıdır.
POINT NEDİR ?
Yatırım piyasasında değişimi gösteren birim olarak pip değerine benzemektedir. Fakat point hesaplanırken döviz kurunun beşinci ondalık basamağındaki değişim dikkate alınır. Genellikle point değeri, pip değerinin 0,1 katıdır.
Örneğin; 1.0790’dan 1.0834’e ye olan yükseliş 44 point yada 4.4 pip’lik bir yükselişi ifade eder.
